Imani groeit als kool
Het kleine nijlpaard Imani, van 10 mei pas, groeit als kool. Wanneer je het ‘alleen’ in het water ziet lijkt het beslist al wat, maar zodra moeder Hermien en vader Heini mee uit het bassin stappen kun je zien dat Imani nog heel wat boterhammen met pindakaas zal moeten eten….

140 jaar geleden stierf Charles Baudelaire
Op 31 augustus 1867 legde Charles Baudelaire op 46-jarige leeftijd het moede hoofd definitief ter ruste. De befaamde poète maudit oefende met zijn dichtbundel Les fleurs du mal bijzonder veel invloed uit. Petrus Hoosemans vertaalde daaruit Brumes et pluies als volgt:

Mist en regen

O najaarseinden, winters, lentes, nat van slijk,
seizoenen van de slaap! Ik loof u liefderijk,
daar gij mijn brein en hart dermate hebt omgeven
met een braak graf en waden die als wasem zweven.

Op wijde vlakten waar de kille stormwind jaagt
en in de lange nachten schor de weerhaan klaagt,
daar zal mijn ziel, meer dan op lauwe voorjaarsdagen,
de volle breedte van zijn ravenvlerken dragen.

Niets is er zoeter voor een hart, vol doodse dingen,
dat al te lange tijd van blanke rijm beslaat,
o lijkbleek jaargetij, vorstin van ons klimaat,

dan dit vast uitzicht op uw vale schemeringen,
- naast nachten zonder maan waarin men, als een paar,
de smart te rusten legt in sponden vol gevaar.

Tuinscheurkalender met veel gedichten
Vandaag bij de post De tuinscheurkalender 2008, samengesteld door Romke van de Kaa en Paul Geerts en op de markt gebracht door Uitgeverij Contact. Daarin mijn Dagboekblad (1 september 2005). Behalve allerhande wetenswaardigheden over gewassen en tuinen veel gedichten. Ik verkeer in deftig gezelschap: C.S. Adama van Scheltema, Jan-Willem Anker, Frans Bastiaanse, Nicolaas Beets, Bert Bevers, Ria Borkent, Inge Boulonois, Pieter G. Buckinx, Ruth Bueno De Mesquita, Ben Cami, Emma Crebolder, Maria van Daalen, Job Degenaar, Remko Ekkers, Chris J. van Geel, Maurice Gilliams, Jo Gisekin, Luuk Gruwez, Rouke van der Hoek, Peter Holvoet-Hanssen (met wie ik op bijgaande foto sta), Esther Jansma, Jasper de Jong, Rutger Kopland, Tom Lanoye, Joop Leibbrand, Daan de Ligt, J.A. dèr Mouw, Ramsey Nasr, Janna Nendels, Kees Ouwens, Fred Portegies Zwart, Diane van Quathem, Herman Rohaert, Hannie Rouweler, Jan Salie, Lucienne Stassaert, Hélène Swarth, M. Vasalis, Mischa de Vreede, Leo Vroman, Catharina Waslander-Van der Linden, Nanda Weiland, Atze van Wieren, Anton Van Wilderode, Henk van Zuiden en Jos Zuiderwijk. De Tuinscheurkalender 2008 verschijnt in een oplage van niet minder dan 12.000 exemplaren (ISBN 978-90-254-2354-4, € 12,50).

Discantus zeer de moeite waard
Gisteren is het Festival van Vlaanderen - Antwerpen - 2007 op gang getrokken. Laus Polyphoniae 2007: La Polyphonie Française is deze keer het Leitmotiv. Gistermiddag om twaalf uur zaten we in de kapel van Het Elzenveld voor het concert van Discantus. Dat bracht Angeli super ethera – Een- en meerstemmige muziek uit het middeleeuwse Frankrijk. Die ondertitel is misleidend omdat Frankrijk zoals wij dat nu kennen in de periode waaruit de muziek stamt nog niet bestond. Het hertogdom Francië besloeg omstreeks het jaar 1000 immers niet veel meer dan een kerngebied rondom de Seine. Laat onverlet dat het ensemble onder leiding van Brigitte Lesne angeliek klonk. Geertje en ik (en ongetwijfeld nog veel meer van de aanwezigen) kregen tranen in de ogen toen de klokjes bij het Alleluia, Iacobe sanctissime wonderlijk fraai harmonieerden. De kapel heeft een erg goede akoestiek, al is ze niet immuun voor geluid van buitenaf: tijdens Modulizet concio, festivali gaudio, orta prole mira! (‘Het samengetroepte volk geeft de maat aan, in vreugde omwille van het festival, zie toch wat een wonderlijke kroost!’) hoorden we de politiehelikopter over komen. Discantus was beslist de moeite waard, en klinkt nu uit de cd-speler.

www.festival.be/antwerpen

http://perso.orange.fr/cmmp/discantus.html

De Nieuwe Gazet was tijd ver vooruit
Tijdens de Cultuurmarkt kreeg ik een facsimile van De Nieuwe Gazet van dinsdag 4 mei 1954 in handen. Gedrukt ter gelegenheid van het Zomer van Antwerpen-project Verdronken Land van Compagnie KAiET. Leuk zo’n nep-oud krantje. 59ste jaargang, nr. 18503. Kostte indertijd 2 frank. 4 mei was, leert een blik op de jaarkalender van mijn geboortejaar – die ik hier achter me heb hangen –, in 1954 inderdaad een dinsdag. Op de voorpagina moord en doodslag in Retie, noodweer in Ukkel, een aardschok in Griekenland en de Heilig Bloedprocessie in Brugge.

Op de voorlaatste bladzijde een overzicht van het aanbod aan films in Antwerpen. En dáár is Compagnie KAiET in de fout gegaan. Toen ik zag dat in Metro Diane de Poitiers draaide met Lana Turner, Pedro Armendariz en Roger Moore vroeg ik me af of dat wel klopte. Moore al op een affiche nog vóórdat hij bekend werd als c.q. met Ivanhoe, laat staan The Saint, The Persuaders of James Bond? Dát bleek wel te kloppen. Alleen zag ik dat Diane de Poitiers op dinsdag 4 mei 1954 onmogelijk gedraaid kan hebben omdat de film pas gemaakt werd in…1956! En nader onderzoek leerde dat het gros van de aangekondigde rolprenten pas in 1956 werd gedraaid. Daarmee was deze oude Nieuwe Gazet de tijd wel érg ver vooruit….

Natuurlijk zijn het megacomplexen en een kwaliteitscomplexje, maar toch resteren er in Antwerpen vandaag de dag nog maar drie bioscopen: Metropolis, UGC en Cartoon’s. Bestudering van het facsimile van De Nieuwe Gazet leert dat er zo’n veertig jaar geleden heel wat meer waren: Ambassade, Artis, Astra, Astrid, Cameo, Capitole, Century, Cinex, Coliseum, Crosly, Eden, Elite, Empire, Festa, Forum, Kemo, Kinox, Lido, Luxor, Metro, Odeon, Palace, Plaza, Real, Regina, Reo, Rex, Ritz, Roma, Roxy, Rubens, Studio Movy, Vendôme, Victory en Winterpaleis: 35. Vijfendértig! In Real kon je terecht voor de toentertijd langstlopende rolprent: 20.000 Leagues Under The Sea, die in 1952 werd gemaakt.

Tegenwoordig moet je naar Cartoon’s om er zeker van te zijn dat je géén Amerikaanse film voor ogen gaat krijgen. De programmering in Metropolis en UGC is immers bijzonder Hollywoodvriendelijk. Ook in 1954 was de Amerikaanse film al zwaar oververtegenwoordigd, maar van de 35 films die in de oude De Nieuwe Gazet staan waren er toch 14 Europees. 8 Franse producties, 3 Duitse, 1 Vlaamse (Mijn man doet dat niet met onder meer Nand Buyl) en 1 Italiaanse (Pane, amore e… met Sophia Loren en Vittorio de Sica). Het meest populair waren, afgemeten aan het gegeven dat ze elk in twéé films te zien waren, Sterling Hayden (Slightly Scarlet in Victory en The Killing in Palace) en Victor Mature (Safari in Palace en Affair With A Stranger in Ritz).

Pas op je woorden!
Wat me ergert is het feit dat in ons taalgebied het woord globalisering, juist onder invloed van wat men ermee aan wil geven, steeds vaker verkeerd wordt gebruikt. Het is een vertaling van globalization dat in het Engels inderdaad ‘wereldwijde verspreiding’ betekent, maar in het Nederlands niét. Globalisering betekent ‘globaal (niet tot in bijzonderheden nauwkeurig berekend) stellen’. De Van Dale heeft een uitstekend equivalent voor globalization, namelijk mondialisering!

Havenschepen
In Nederland snappen ze het waarschijnlijk niet omdat de functie daar wethouder heet, maar wat heeft Marc Van Peel hier in Antwerpen toch een mooie job: hij is havenschepen. Als dat geen mooi vak is, in één woord je bevoegdheid én de transportmiddelen die zich daarin bewegen…Daar hoort een sfeervolle foto van Filip Tas (1918-1997) bij!

De omgekeerde wereld
Molens voor de westkust van Australië. Bermuda City. Het Engelse Meer. Niets is wat het lijkt zodra je de zaken omdraait. In deze omgekeerde wereld leven wij in de Grote Aziatische Oceaan. Deze knap bedachte ‘kaart’ is te vinden op www.strangemaps.wordpress.com, een van de ontelbare leuke sites die op het internet te vinden zijn. Je moet er alleen op geattendeerd worden….

Mooie vroege lichtval
Het Antwerpse Stadspark heeft dan, omdat de stadsbestuurders de moeite niet wensen te nemen om te achterhalen wat nu exact de oorzaak van het droogvallen ervan is geweest, weliswaar geen vijver meer maar dat weerhoudt de zon er niet van om er haar stralen ’s ochtends vroeg onbedaarlijk fraai door de bomen te laten breken....

Meer dan duizend woorden
Kilometers krantenkolommen lopen dezer dagen vol met analyses van en commentaren op de reusachtige identiteitscrisis waarin België zich sinds de Waalse sabotage van de formatiebesprekingen bevindt. Uiterst informatief hoor, en ik lees ze van zodra ik ze onder ogen krijg, maar soms is één beeld het meest verhelderend. Cartoonist Canary Pete is vrijwel dagelijks trefzeker (zie www.canarypete.be). Zo zegt zijn tekening in de krant van vanochtend meer dan duizend woorden:

Terug naar de toekomst met Willie Verhegghe
Voor de kloeke bloemlezing Terug naar de toekomst selecteerde Willie Verhegghe streng maar afdoende uit de poëzie die hij de voorbije vier decennia schreef. Het boek bevat een keuze uit de sinds 1969 verschenen bundels, en de auteur voegde er en passant nog een smakelijke hoeveelheid nieuwe verzen aan toe. De dood deed hem dikwijls de pen in de inkt dopen. Die van John Lennon bijvoorbeeld, die van Ivo Van Damme, die van zijn moeder. Maar het meest deed het overlijden van zijn zoontje Miguel (1971-1981) hem pijn. Dat mocht niet eens tien jaar worden. Al in 1988 schreef Verhegghe het immense verlies van zich af in Miguel of het groot verdriet, en ook in dit overzicht blijft zijn verloren zoon terugkeren. In regels die je soms de keel dichtsnoeren:

Jij was toen maar nu al lang niet meer
de warmte die ons koesterde bij kille dagen;
je krimpt steeds verder weg en wij met jou,
ooit zijn we samen in wat niemand weet.

De Groote Oorlog inspireert hem (denk aan de bundel Ode aan Owen) ook in hoge mate. Willie Verhegghe is een eerlijk dichter, die er niet voor terugdeinst zich door emoties te laten leiden. Niet alleen door gevoelens van verdriet, maar ook van oprechte blijdschap (om de dood van Nicolae Ceausescu bijvoorbeeld), verontwaardiging (de late hulp aan slachtoffers van natuurrampen, de teloorgang van het dorpje Doel) of bewondering. Het doet me altijd goed wanneer iemand zich er niet voor geneert een ander voluit te bewonderen. Deze dichter heeft vooral een boontje voor sporthelden. Die zich, al lezen ze zelf waarschijnlijk amper of nooit poëzie, dan toch maar mooi vereeuwigd weten in een gedicht. Mohammed Ali. En Johan Bruyneel, Rik Van Looy, Eddy Merckx, Briek Schotte en vele andere wielrenners. Want hij houdt bovenal (cf. bundels als Woud van wielen – Tourgedichten en De Ronde van Vlaanderen) van de koers.
Het meest interessant voor wie zoals ik al oudere bundels van de Denderleeuwenaar in de kast heeft staan is de slotafdeling Nieuwe vaten, die tussen 2000 en 2007 geschreven en niet in boekvorm verschenen gedichten bevat. Met meer dan tachtig bladzijden een bundel in se. Die opent met Miavoye, een vijfluik over de laatste maanden van Paul van Ostaijen, in het sanatorium Le Vallon in Miavoye/Anthée.

Kristof Ghyselink maakte er smaakvolle foto’s bij (er staan overigens nog meer foto’s in Terug naar de toekomst, van onder meer Taco Anema, Hilde Braet en de dichter zelve). Verhegghe laat Van Ostaijen terugdenken aan zijn Antwerpse pleisterplaats De Hulstkamp aan de De Keyserlei (hier abusievelijk de Keyserlei genoemd: de straat is vernoemd naar Nicaise De Keyser en heet dus officieel de De Keyserlei!), kijken naar ‘zijn laatste grote vriend, de wachter bij de helse pijnen van zijn bed’ de rode beuk (hierboven de dichter daarnaar turend, gefotografeerd door Ghyselink) en eenzaam afscheid nemen van dit ondermaanse in indringende verzen:

Zacht sprak hij de vertrouwde takken aan
die zijn stem naar stam en wortels stuurden.
Waar zij één werd met de stenen en de grond,
het koude voorspel op de naderende dood.

In deze afdeling ook weer wielergedichten. Bij de succesvolle Lance Armstrong (Verhegghe blijkt een bewonderaar van deze fietsende Yankee), en bij de vorig jaar in Gent tragisch verongelukte Isaac Galvez (‘over zijn warm gekoerst en zwetend lichaam / een regenboogtrui die doodskleed wordt.’). En natuurlijk werk dat hij schreef als stadsdichter van zijn geliefde Ninove. Hier had hij bij het selecteren wat strenger mogen zijn wat mij betreft. Soms vervalt hij namelijk in eerder flauwe woordgrapjes. Zoals in Gravensteen, grafsteen de wrede vrede, en in Brandweer Ninove 1879-2004 de binnenkomer Het brandt weer, brandweer. De boog staat niet altijd gespannen. Zo’n dertig jaar geleden was Verhegghe eens in Groningen, samen met zijn oudere collegae Bert Decorte en Hubert Van Herreweghen. Daarover gaat Groningen Revisited, 1976-2007. Ik begrijp zijn behoefte om zo’n petite histoire vast te leggen, maar dit gedicht blijft steken in de anekdotiek en de name dropping, het wil maar geen poëzie worden. Het overgrote deel van deze bloemlezing biedt echter sterke verzen boordevol beklijvende regels. Weinig hedendaagse dichters hebben zo’n sociaal geëngageerd oeuvre, of zo’n direct herkenbaar geluid. Terug naar de toekomst (Poëziecentrum Gent, ISBN 978-90-6555-083-7) maakt zonneklaar dat het werk van Willie Verhegghe getuigt van een groot inlevingsvermogen. Zijn poëzie bezit een brede klank en forsheid van allure.

Meester van de Art Nouveau belicht
94 jaar mocht Henry Van de Velde worden. En dit Antwerpse multitalent heeft die jaren (1863-1957) niet in een luie zetel doorgebracht. Hij volgde aan de Academie in zijn geboortestad een opleiding tot schilder. In het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen herinnert het mooie doek Vrouw bij het raam uit 1889 aan het resultaat van die scholing. Maar al snel wendde Van de Velde de steven. De architectuur trok. Hij ontwierp, als autodidact nota bene, naar schatting zo’n 300 gebouwen. Tot zijn beroemdste creaties behoren de Kunstschule in Weimar, die mee aan de basis van het Bauhaus lag, het Kröller-Müller Museum in het Nederlandse Nationaal Park De Hoge Veluwe en natuurlijk de Boekentoren van de Universiteit Gent. Ook met de binnenhuisarchitectuur liet hij zich in. Hij ontwierp aardewerk, bestekken, glasramen, meubelen en sieraden. In het prachtige Designmuseum (dat gebouw is al een belevenis in se) aan de Jan Breydelstraat 5 in Gent is momenteel een bijzonder fraaie fototentoonstelling rond Henry Van de Velde ingericht. Aan de hand van tientallen prenten wordt een beeld geschetst van leven en werk van deze grote kunstenaar, die met Victor Horta als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de Art Nouveau mag worden beschouwd. Maar er zijn ook knappe meubelen van zijn hand te zien, alsmede een complete treincoupé. Henry Van de Velde bedacht op latere leeftijd namelijk ook treininterieurs voor de NMBS. Een schoonheid van een ontwerp, dat je weemoedig doet smachten naar treinreizen door de jaren dertig….

Een zonnige zondagmiddag op De Vijverberg
De naam van de man die de lens scherp stelde is in de mist der tijden vergleden, maar wat maakte hij ergens in de vijftiger jaren van de vorige eeuw een ijzersterke ploegfoto van De Graafschap. Ik heb helemaal niets met deze club (weet zelfs niet eens wie er op deze plaat staan), maar ik vind dit in zijn soort een van de mooiste foto’s die ik ken. Die robuuste houding van de mannen, de ernst die van hun gezichten druipt, de technicolor tinten, dat houten kader, dat bruine lederen monster, die man in het rood die met een deel van het publiek naar iets anders dan de camera kijkt….

Liever geen ijdele kleine prulbaron
Het kraakt en het piept in Oudergem/Auderghem, waar Yves Leterme zich inspant om een regering te vormen. Vannacht om vier uur eindigde een zoveelste overlegronde zonder akkoord over een nieuwe staatshervorming. De Franstaligen lijken met vuur te spelen door zich categorisch dwars op te stellen. Wat jarenlang onmogelijk leek, gebeurt: er wordt door verschillende commentatoren al over een mogelijk scheidingsscenario gesproken. Wat zouden de voor- en nadelen zijn van en voor een zelfstandig Vlaanderen en Wallonië? En wat dan met Brussel? Blijft het in journalistieke en politieke kringen nog beperkt tot voorzichtige verzuchtingen, in de wereld van de kunst zijn er – ook ter rechterzijde – die duidelijke standpunten vertolken. Het is voor Didier Reynders, Olivier Maingain en Joëlle Milquet maar goed dat die niet mee aan de onderhandelingstafel zitten. Neem Aleidis Dierick, een van de grand old ladies van onze poëzie. Die schrijft (volgens criticus Albert Hagenaars) niet alleen gedichten ‘van Europees niveau’, maar is ook een overtuigd Vlaams-nationaliste. En deinst er niet voor terug om ferm stelling te nemen, getuige haar recente in duidelijke taal gestelde Lied van de vrijheid:

Liever wolf
en vrij in ’t bos,
liever Vlaming, fier en los,
liever ‘wilde’ zonder spijt
dan bange Belg en ingelijfd.
Liever wolf, gevreesd en trots
meester van mijn eigen lot
dan vette schoothond aan de pot.

Liever stout en fel dan braaf.
Liever ongewenst dan graaf,
liever fier en marginaal
dan likkend aan hun kandelaar.
Liever dagelijks hoon en smaad,
tegenwind en domme haat,
liever lastpost dan gevierde,
brave kruiphond van de Staat.

Liever ruig, de tanden bloot,
bijtend naar een vals cordon
dan ijdele kleine prulbaron
in ’t koninklijk verguld salon.
Liever vrij en jaar na jaar
overwerkt, belaagd, berooid
dan slaaf met tricolore sjerp
en ketting aan de poot.

Liever wolf, en vrij en los,
Vlaming die er écht voor gaat
dan hond die hapt naar elke brok
en teruggejaagd wordt naar zijn kot
als het de machthebbers behaagt.
Liever wolf, die gromt en grolt
wars van ’t achterbaks verraad.
Liever wolf bij ’t eigen volk
dan met een toegeknepen strot
de bandhond van de Staat.

CD&V-NVA (de grote winnaars van de verkiezingen die op voorhand zegden niét in een regering te zullen stappen zónder een nieuwe staatshervorming), Open VLD, MR-FDF en cdH zouden vandaag nog verder onderhandelen. Moet prins Filip/Philippe zich er ernstig op voorbereiden nooit meer dan prins te worden, of komt er een deus ex machina uit de bus die straks 6 miljoen Vlamingen, 3,4 miljoen Walen en 1 miljoen Brusselaars luidkeels de Brabançonne schallend de straten op doet trekken?

Vroege doorbraken
Hoe zouden acteurs die er als kind al van droomden carrière te maken en dat bij hun debuut ook effectief déden zich daarná voelen? Als iedereen ze kent, maar niemand hen meer nodig heeft? Er zijn voorbeelden van jongens die zich onmiddellijk de filmgeschiedenis in speelden met hun eerste rol, maar waar het grote publiek sindsdien nooit meer iets van vernam. Neem zo’n David Bennent, die in Die Blechtrommel Oskar Matzerath speelde. Hij acteert nog wel. Speelt rollen in werk van grote literaire namen als Beckett, Hölderlin, Von Kleist, Proust en Shakespeare. In theaters, in Duitsland. Hij heeft na Die Blechtrommel nog maar een paar films gemaakt. Als je op internet naar foto’s van hem zoekt vind je een paar recente, en ontélbare plaatjes waarop hij als trommelende Oskar te zien is.

Of neem Björn Andrésen die Tadzio gestalte gaf in Morte a Venezia van Luchino Visconti, naar het boek van Der Tod in Venedig van Thomas Mann. Onvergetelijk in deze rolprent met een superieure Dirk Bogarde en een mooie Sylvana Mangano. En daarbij is het gebleven. Hij speelt in een rockband, naar het schijnt. Voor cinefielen zullen acteurs als Bennent en Andrésen waarschijnlijk wel nooit volwassen worden.

Formosus heeft merkwaardig record op zijn naam
In het Musée du Petit Palais in Parijs hangt een bizar schilderij. ’t Is te zeggen: een bizarre àfbeelding want technisch gesproken betreft het een standaard houten raamwerk dat een doek strak houdt waarover op zeker moment in de tijd iemand verf heeft geveegd. Maar allez, terzake: het betreft een doek van Jean-Paul Laurens (1838-1921) uit 1870. Die konterfeitte toen een beeltenis van de zogenaamde Kadaversynode, waarop centraal in beeld paus Formosus (815-896) is te zien. Die heeft een merkwaardig record op zijn naam staan: hij is vier keer, viér keer, begraven! Genoemde Kadaversynode haalde Formosus’ lichaam uit zijn graf, bekleedde het volledig met pauselijke gewaden, plaatste het op een troon en onderwierp het aan een schijnproces. Het vonnis luidde dat de dode paus schuldig was aan meineed, bewust zoeken van het pausschap en schending van de regel die de overgang van een bisschop van het ene diocees naar het andere verbiedt. Zijn wijdingen en officiële daden als paus (hij oefende die functie vier-en-een-half jaar uit) werden ongeldig verklaard, en van zijn rechterhand – waarmee hij eden had afgelegd en gezegend had – werden drie vingers afgehakt. Daarna werd hij opnieuw begraven in een gewoon graf, vervolgens voor de tweede keer opgegraven en in de Tiber gegooid. Een kluizenaar haalde het lijk er weer uit en begroef het voor de derde keer. Paus Theodorus II groef het in 897 tenslotte nogmaals op om Formosus een vierde, eervolle en definitieve begrafenis te geven in de Sint-Pieter. Stephanus VI, die de Kadaversynode voorzat, hield het als paus vol van mei 896 (hij was nog even voorgegaan door de rap overleden Bonifatius VI) tot augustus 897. Toen werd hij afgezet en gewurgd…

Typisch
Ik vraag me af wat de voortrekker die in het Wilde Westen op de Great Plains als eerste westerling de tipi’s van de Indianen aanschouwde zal hebben gedacht: Hmm…typisch! Zoiets?

Toerist in eigen geboortestad
Het is een merkwaardige gewaarwording om je ergens niet te kunnen oriënteren, maar dat is helemáál het geval wanneer zulks je overkomt in je eigen geboortestad. Ik ben nu al zo lang uit Bergen op Zoom weg, en er is daar in voortvarend tempo dusdanig veel veranderd en gebouwd dat ik me er op sommige punten echt van moet vergewissen waar ik ben. Dat viel me gisteren op, toen ik een dagje gidste in Bergen op Zoom voor mijn Poëziecentrumvrienden Stefaan Goossens en Sieglinde Vanhaezebrouck. De directe aanleiding was de gedichtenroute Stenen Strofen (uiteraard ook mijn Je hoeft hier niet geboren te zijn om hier vandaan te willen komen een bezoekje gebracht), maar daaraan werd natuurlijk een stadsverkenning gekoppeld. Voelde me hier en daar toerist in eigen geboortestad. Met name in het Paradeplan had ik op zeker ogenblik het idee dat ik me, zeker omdat er veel winkels zitten die ook elders filialen hebben, net zo goed ergens in Almelo kon bevinden, of in Turnhout of Utrecht. Laat onverlet dat Bergen op Zoom zeer in de smaak viel van mijn gezelschap, en zo chauvinistisch ben ik nog wel om dat aangenaam te vinden. Op de terugweg overschouwden we vanaf de ruimhartig van riet voorziene oever ook het Markiezaatsmeer, met aan de overkant de Kreekraksluizen en de koeltorens van Doel. Volgens mij hangt er rechtsboven op de foto die daar gemaakt werd geduldig een torenvalkje achter ons te bidden.

Gedemonteerde whisky
Voor het eerst sinds lange tijd De schat van Scharlaken Rackham weer eens gelezen. De eerste Kuifje die ik las was Kuifje in Congo, maar dit album was het eerste dat ik het mijne mocht noemen. Ik kreeg het voor mijn Eerste Heilige Communie. Wat is het (samen met het voorafgaande boek Het geheim van de Eenhoorn) toch een knap verhaal. En wat is Kapitein Haddock er toch in op dreef. Een van de mooiste scènes vind ik die op pagina 20, waar de stokdove professor Zonnebloem als verstekeling wordt ontdekt. Hij liet Haddocks voorraden whisky achter op de kade om de kisten waarin die drank zich bevond te vullen met het plaatijzer voor zijn haaivormige duikboot. Als Haddock vraagt waar zijn whisky is antwoordt Trifonius “Aan boord, natuurlijk!” Haddock: “Aan boord!...God zij geprezen!...” Zonnebloem (denkend dat naar zijn duikboot wordt gevraagd): “Hij is natuurlijk wel gedemonteerd…” En een verbijsterde Haddock: “Gedemonteerd?...M’n whisky gedemonteerd?” Hilarisch.

Een succesvol dichter (in elk geval qua verkoop)
Ogden Nash (1902-1971) was een Amerikaans dichter, die in dezelfde disciplines werkzaam was als die waarin in onze contreien onder meer Drs. P, John O’Mill en Kees Stip naam maakten. Werk dat in het Perplexicon thuishoort, kortom. Hij schreef klassiekertjes als

The Camel has a single hump,
The dromedary two,
Or else the other way around,
I'm never sure - are you?

Hij reisde niet per vliegtuig, maar per trein omdat die een aangenaam tempo aanhoudt. Als rijbewijsloze en principieel niet-vlieger herken ik die voorkeur. Het ergerde hem wanneer de trein ineens volstroomde omdat er vluchten waren afgelast, dan kreeg hij ineens te maken met een ander soort volk zoals blijkt uit The Unwinged Ones:

[…]
Sometimes on the train I’m surrounded
By people whose planes have been grounded.
That’s the only trouble with trains;
When it fogs, when it smogs, when it rains,
You get people from planes.

Noteer dit al bladerend in The Pocket Book of Ogden Nash, waarvan de eerste druk verscheen in november 1954, de maand én het jaar waarin ik het levenslicht zag. Het was de opgefriste versie van Ogden Nash Pocket Book, in februari 1944 voor het eerst op de markt gekomen. Natuurlijk is er voor dit soort poëzie meer belangstelling dan voor ernstige, en allicht is de Engelstalige wereld een groter afzetgebied dan de Nederlandstalige maar toch, tóch heb ik het idee dat er vroeger meer poëzie werd gelezen. In elk geval werd ze meer verkocht, want in het decennium dat aan mijn geboorte voorafging werden er middels negen drukken van deze pocketuitgave van het werk van Ogden Nash niet minder dan…765.000 exemplaren verkocht!

Vijver Stadspark verdwenen
De bestuursploeg van Patrick Janssens spreekt zich hier in Antwerpen over van alles en nog wat uit. Of je een hoofddoekje mag dragen of niet, of je als buitenlandse automobilist de boete voor een parkeerovertreding nu moet betalen of niet, of je op de tram op illegalen mag controleren of niet, enzovoorts. Maar water in de vijver van het Stadspark krijgen? Ho maar! Want dát krijgen Patrick en zijn volk niet voor elkaar. Is het de verantwoordelijkheid van de NMBS die in de nabijheid tunnels heeft gegraven voor de Thalys? Ligt het aan het Vlaams Gewest dat aan de andere kant tunnels heeft gegraven voor de vernieuwde Leien? Niemand die het weet. En het zal Antwerpenaren ook een worst zijn wie de schuldige is, want het is de vijver van het Stádspark. Die droog staat. Al lang. Zo droog als de ogen van George Bush wanneer hij de beelden uit Irak bestudeert. Hoe is het toch in vredesnaam mogelijk dat een stadsbestuur geen wáter in een vijver kan krijgen, kan houden? Het is een schande dat het dit probleem zo op zijn beloop laat!

Vorkaholic
This man is known as a true vorkaholic…

Boodschap in staal
Ooit attendeerden we hem voor de grap op een partij uitschuifbare lepels, die hij tot onze verbazing nog kócht ook. En vanmorgen op de rommelmarkt op de Veemarkt schafte Danny zich een enorme zak met…honderden vorken aan. En die brachten hem toch wel onmiddellijk inspiratie zeker, getuige de foto’s in de mail die zojuist binnenplopte:

Het raadselachtige land Nod
Als we de Bijbel mogen geloven waren Adam (door God naar Zijn beeld geschapen) en Eva de eerste mensen. Hun eerste zoon was Kaïn. Later baarde Eva Abel. Kaïn werd landbouwer, Abel schaapherder maar vooral toch het eerste slachtoffer van moord. Broedermoord nog wel. Enfin, we kennen het verhaal. En we weten dat Kaïn door Jahweh verbannen werd naar het land Nod, waar hij als nakomelingen onder meer Jabal (de stamvader van de nomaden en veefokkers), Joebal (de eerste citer- en fluitspeler) en Toebal-Kaïn (de smid) kreeg. Reeds hier duiken echter de Eerste Grote Raadselen op: want Adam en Eva waren de eerste mensen, en dus was Kaïn de derde mens. Blijft de vraag: waar kwam in het land Nod dan de vrouw vandaan waarmee hij die nakomelingen maakte?

De juiste man
Geschikte locaties voor filmopnamen opsporen. Dat lijkt me leuk. Vooral voor rolprenten die in de twintiger en dertiger jaren van de vorige eeuw spelen. Binnenstappen in Art Nouveau-appartementen in Elsene of Ukkel bijvoorbeeld, om mogelijke camerahoeken vast te leggen. Maar ook het casten van mensen voor rollen kan aardig zijn. Vanmorgen waren Geertje en ik met onze vriend Danny Braem op een rommelmarkt op de Veemarkt, en ineens kwam daar (Danny nam er onmiddellijk een foto van) een man langs die geknípt zou zijn om in een verfilming van een Suske & Wiske-avontuur de rol van Professor Barabbas te spelen…

De stand der zaken
Waarom zonder noodzaak een woord meer dan eens zo lang maken? Nu de voetbalcompetities weer op gang beginnen te komen duikt de term op radio en teletekst weer regelmatig op. Vanwaar toch tússenstand? Wat is er mis met stand?

De jeugdige uitstraling van Francis De Preter
Sommige mensen blijven een jeugdige uitstraling hebben. Zo ook Francis De Preter. Ik had daarstraks een afspraak met hem, om een foto te maken voor in Dit vroeger dat weer nu is en altijd, zijn nieuwe bundel die François Vermeulen en ik bij Ampersand & Tilde onderbrengen in de reeks De Oostakkerse Cahiers. Francis is ondertussen…75! Het was aangenaam hem weer eens te treffen. De dichter uit Heist-op-den-Berg straalt absoluut niet uit dat hij er reeds driekwart eeuw op heeft zitten. Dankzij hem leerde ik onlangs het Stabat Mater van Karol Szymanowski kennen. Zijn lievelingscomponist is Joseph Haydn, die klaarblijkelijk als bijnaam Papa had en net als Francis in het jaar ’32 werd geboren maar dan twee eeuwen eerder.

Fantastische aanbieding
Wanneer je bij de GB je boodschappen afrekent staat er onderaan je kasticket altijd een aanbieding, die dan geldig is vanaf de volgende dag. Dan krijg je bijvoorbeeld 10 spaarpunten als je € 5 besteedt aan charcuterie, of voor € 7,50 in de afdeling wasmiddelen. Iémand bij de GB heeft niet goed op zitten letten, want vandaag is de aanbieding wel héél bijzonder: je krijgt vanaf morgen tot en met volgende week zaterdag niet minder dan 50 punten bij aankoop van minimaal…€ 9999 chips, bieren, wijnen, champagnes, aperitieven en sterke dranken, water en vruchtensappen. Allen daarheen!

“Ach, als je maar begrijpt wat ik bedoel. Toch?”
Hé, een artikel over het feit dat vijftig jaar On the Road verscheen, het boek van Jack Kerouac waarmee ook ik als jongeling natuurlijk enige tijd heb gedweept. Dat was vorige week aanleiding voor me om voor het eerst sinds jááren Vrij Nederland weer eens te kopen. Klaarblijkelijk heeft het tijdschrift een nieuwe vormgeving, want er staan veel positieve reacties (‘Eindelijk weer eens een VN waarmee ik in de trein gezien wil worden’) op de lezerspagina. Maar wat een slordigheden. Zelfs in een gerenommeerd blad als VN zie je om de haverklap de gruwelijke taalkundige erfenis van het geïmplodeerde Nederlandse onderwijssysteem. Een paar willekeurige voorbeelden. Uit het interview Volgens Erick van Egeraat – Architect: “Toen ik een aantal jaren aan het werk was, liep ik een keer in Dresden rond. Ondanks de verschrikkelijke geschiedenis en de kaalslag waren de gebouwen er zo warm, dat het voelde alsof ik het al die tijd had gekend.” Waarop slaat dat laatste het in vredesnaam terug? Uit het artikel Russische angst voor een Oranje Revolutie: “Door hun grootheidswaan denkt Rusland dat ze alles naar hun hand kunnen zetten.” Hoezo hun en ze? Uit het stuk Bagdad in Damascus: “De Syrische hoofdstad Damascus barst uit zijn voegen.” Hoofdstad is een vróuwelijk woord. Zelfs hoofdredacteur Emile Fallaux weet niet meer hoe het hoort. In zijn editoriaaltje rept hij van ‘het wijdse uitzicht over het wad’. Dat moet natuurlijk het weidse uitzicht zijn. O ja, in het artikel over de verjaardag van On the Road heet een van Kerouacs andere boeken ineens niet meer The Dharma Bums maar The Dharma Burns…Neen, het opinieweekblad is er niet echt beter op geworden in de loop der jaren. Dat dergelijke fouten in een schoolkrantje worden gemaakt is tot daar aan toe, maar in VN…

Ga eens naar America
Eerst had hij Sammie America’s Gasphetti, het bandje waarmee hij eind zeventiger jaren zulke aardige platen als Too Much Understanding en Affanno d’Amore maakte. Vervolgens liet hij de shownaam Sammie vallen en richtte Tom America MAM op. Met die groep maakte hij een paar albums (waaronder Ontwik en Stout) die in hun soort klassiekers zijn. Jammer genoeg brak de groep nooit door. MAM speelde vaak in het voorprogramma van het bevriende Doe Maar, maar kwam wellicht toch wat te intellectualistisch over. Misschien ook omdat de groep er niet voor terugdeinsde om poëzie, zoals Jan Hanlo’s Oote, op muziek te zetten. Een aantal liedjes van MAM verdient het eigenlijk om door iedereen te worden gekend. Wat een rommeltje bijvoorbeeld, en Ongelofelijk, of Jij is niet mij, en Maternité (met dat formidabel mooi van The Hollies’ Carrie Anne geleende slot) natuurlijk.

Nadat MAM de geest had gegeven wierp Tom America zich op de productie van Tjielp, Tjielp, een cd waarvoor hij meerdere gedichten van Jan Hanlo op muziek zette. En tegenwoordig is de Tilburgse Limburger, echt een van de meest integere muziekmakers van onze tijd, nog steeds met allerhande projecten bezig. Zo vervaardigt hij muziek bij eerder toevallig opgenomen tekstfragmenten, zoals het ontroerende De herderkes dat juffrouw Riet Goossens aan zijn microfoon toevertrouwde. Of Mèwen/Seaguls, een in Oostende (‘De mèwe is a fiere biste’) en Dover gemaakte ode aan de zeemeeuw. Op zijn knappe webstek www.tomamerica.nl kun je daar stukjes van beluisteren onder de hyperlink Horen. Ook te horen en te zien is Biertje dan maar?, een clip die werd gemaakt door Tom America (muziek), Rob Moonen (beeld) en Ingmar Heytze (gedicht). America is momenteel bezig nog een gedicht van Heytze (foto) van klank te voorzien. Toffe website! Echt de moeite van een bezoek waard. En...je mag er sinds enige tijd gratis nummers van MAM van downloaden!

Het nut van ruimtelijke ordening
Tja, daar heb je dan jaren voor gestudeerd. Je hebt een nieuwe woonwijk ontworpen en in gedachten en op papier voldoet die helemaal aan jouw gevoel voor esthetica. Maar dan de praktijk, hè. Dan blijken er ménsen te zijn, en die gaan jouw creatie gebrúiken. Op de tekentafel mogen al die strakke aansluitingen en haakse bochten van fiets- en wandelpaden er onberispelijk uitzien, in het dagelijks leven heeft men daar lak aan als er een logischer route is. Dan wenden burgers hun eigen ruimtelijke ordening aan, en krijgen er paadjes vorm. Allerhande paadjes, die daar niét waren voorzien….

Smaakverval in Zwijndrecht
Hoe weinig gevoel voor smaak kun je hebben? Wanneer je vanuit Gent met de trein Antwerpen nadert is de laatste nederzetting die je passeert Zwijndrecht. Vanuit de trein zag je daar aan de Statiestraat, eigenlijk een plein, altijd een mooie taverne met de ronkende én lokkende naam Locarno liggen. Ik heb ooit overwogen de omnibus naar Zwijndrecht te pakken alleen om er eens een pint te gaan bestellen in Locarno. Dat gaat er niet meer van komen. Met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid heeft de zaak een nieuwe eigenaar. Die natuurlijk onmiddellijk zijn stempel wilde drukken op het Zwijndrechtse uitgaansleven. Hoe kun je dat, dacht hij in zijn onwetendheid, beter doen dan door van naam te veranderen? Er is niets verleidelijks meer aan de taverne. Die heet nu helaas geen Locarno meer maar… Borrelbabbel. Bah, driewerf bah!

Ballon voor Baron Maurice
Bij ons om de hoek staat in de binnentuin van socio-cultureel centrum Het Elzenveld het standbeeld dat Rik Poot maakte van Maurice Gilliams zaliger. Groot Dichter. Maar bij leven nooit echt een Vrolijken Fransch. Er is in de buurt een of ander jeugdfestival bezig, dat wordt opgevrolijkt met ballonnen. Iemand is tot in de binnentuin geraakt en heeft een forse oranje ballon om baron Maurice’s bronzen hals geknoopt. Misschien zou hij er zelf niet om hebben kunnen lachen, maar het ziet er zelfs in de malse regen die vandaag mag vallen wat mij betreft fleurig uit…

Hoewel, enig begrip zal hij er daar op zijn binnenplaats met gras misschien toch wel voor hebben. Want hij is zelf ook een kind gebleven…:

Droomfuga

Het is een binnenplaats met gras.
Daar heb ik in de kou staan lezen,
jaren dat mijn boek niet uitgelezen was.

Ik heb zoveel gezwegen.
Ik ben een kind gebleven,
weerspiegeld in een waterglas.

Perplexicon
Echt een lekkere uitgave om op het nachtkastje, de salontafel of het toilet te hebben is het Perplexicon van Tysger Boelens en Gerrit Komrij. De ondertitel luidt Het abc van de nonsens. Dit soort boeken lees je niet in een keer uit, maar doorblader je. En daarbij zit je dan vrijwel onafgebroken te glimlachen. Om de citaten uit het werk van nonsensicale krachtpatsers als Lewis Carroll, John Lennon (‘Een paradox met een bijpassende trui graag’), Groucho Marx, Monty Python’s Flying Circus en James Thurber. Maar ook uit dat van mensen ‘van bij ons’. Moest weer grinniken bij de bedenksels van John O’Mill. Om dit versje uit Lyrical Laria (1956) bijvoorbeeld:

Rotyong

A terrible infant, called Peter
sprinkled his bed with a gheter.
His father got woost,
took hold of a cnoost
and gave him a pack on his meter.

Of om de heerlijke flauwekul van grootmeester Drs. P:

De ware Viking gordde nooit zijn slagzwaard aan de heup
Dan na het eten van een portie knäckebröd met ströp

De auteurs lichten allerhande stijlfiguren (flarf, limerick, macaronisme) toe met voorbeelden en presenteren vrijwel iedere schrijver die op het vlak van de nonsens iets heeft betekend (Daniil Charms, Alfred Jarry, François Rabelais, Kurt Schwitters – om er maar een paar te noemen). Het Perplexicon is een léuk boek!

Max Dohle introduceert Stapelgedichten
Een bijzonder charmant en origineel idee komt van Max Dohle: hij startte een website voor Stapelgedichten. Stapelgedichten? Het is de bedoeling een gedicht te ‘schrijven’ dat bestaat uit titels van boeken. Die moeten in de juiste volgorde worden gelegd (een witregel is een omgekeerd boek) en gefotografeerd. De tekst moet er ook bij. Levert verrassende resultaten op. Ik construeerde voor Dohle’s webstek Na de orkaan. Neem eens kijkje op www.stapelgedichten.nl

Schoenen boven de straat
Afgelopen zondag werd hier een triathlon gehouden: de Marc Herreman Classic, ook de Antwerp Iron Man genoemd. Of die er voor iets tussen zit durf ik niet te zeggen, feit is dat in de Terninckstraat een paar schoenen het luchtruim heeft gekozen. Symbolische aanmoediging van supporters? Sportieve frustratie? Artistiek statement?