Gevolg is dat de Duitse kant van het verhaal in de literatuur zwaar onderbelicht blijft. Het is natuurlijk begrijpelijk dat de Duitse geschiedenis van De Groote Oorlog langs alle kanten overschaduwd en gepasseerd is geraakt door die van het Derde Rijk. Maar de Duitse soldaten maakten hetzelfde mee als de tegenstanders. Ook hun werd voorgespiegeld dat de oorlog een kwestie van een paar weken, hooguit maanden zou zijn en dat ze met Kerst weer terug thuis zouden zijn. Ook zij hebben aangemodderd in de ellende van de loopgraven. Er zijn ook Dúitse heldendaden verricht, en er zijn ook Dúitsers gesneuveld. Het Deutscher Soldatenfriedhof in Langemark is sober en stemmig. Het doet er Germaans aan, roept reminiscenties aan woudbegraafplaatsen op. Wat een contrast met Tyne Cot Memorial. Het was een mooie aanvulling op onze eerdere excursies naar andere gebieden waar tussen 1914 en 1918 frontgevechten plaatsvonden als die rond Albert, Arras, Péronne en Compiègne.